«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2020 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасының Кодексіне (бұдан әрі – Кодекс) сәйкес келесі ұғым қолданылады: «динамикалық бақылау – бұл емделушінің денсаулық күйін жүйелі бақылау, сондай-ақ осы бақылаудың нәтижелері бойынша қажетті медициналық көмек көрсету». Динамикалық бақылау ауыр, тұрақты, жиі асқынатын ауру белгілері бар созылмалы немесе ұзаққа созылған психикалық және мінез-құлық бұзылуынан (ПМБ) зардап шегетін адамға қатысты белгіленеді (Кодекстің 176-бабы, 2-тармағы). Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің «Психикалық денсаулық саласында медициналық-әлеуметтік көмек көрсетудің кейбір мәселелері туралы» 2020 жылғы 25 қарашадағы № ҚР ДСМ-203/2020 бұйрығына сәйкес (бұдан әрі - № 203 бұйрық) ПМБ бар адамдарды динамикалық бақылау асқынулардың және созылмалы ПМБ ағымы нашарлауының алдын алу мақсатында жүргізіледі. Динамикалық бақылау мыналарды қамтиды: емдік-диагностикалық іс-шаралар, денсаулық сақтау саласында арнайы әлеуметтік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру, оңалтудың дербес бағдарламасын әзірлеумен оңалту әлеуетін анықтау, қоғамдық қауіпті әрекеттердің алдын алу.

ПМБ бар адамдарды динамикалық бақылау, сондай-ақ ПМБ бар адамдарға динамикалық бақылауды тоқтату тәртібі № 203 бұйрықтың нормаларымен айқындалған. № 203 бұйрықтың 6-тармағына сәйкес психиатриялық бейіндегі дәрігер келесі іс-шараларды жүзеге асырады: 1) емделушіге динамикалық бақылауды жүзеге асыру қажеттілігі, тексерулердің, зертханалық және жабдықтық зерттеулердің тізбесі, көлемдері, өткізу мерзімділігі және бақылау мерзімдері туралы хабарлайды; 2) ПМБ бар адам динамикалық бақылауға алу туралы жазбаша келісім берген жағдайда оған динамикалық бақылау белгіленеді; 3) ПМБ бар адам немесе оның заңды өкілі ерікті түрде динамикалық бақылаудан бас тартқан жағдайда адам оның немесе оның заңды өкілінің келісімінсіз динамикалық бақылауға қою мәселесін шешу үшін дәрігерлік-консультациялық комиссияның (бұдан әрі – ДКК) отырысына жіберіледі. № 203 бұйрыққа сәйкес есептен алу және динамикалық бақылаудың басқа тобына ауыстыру азаматтың тұрғылықты жері бойынша учаскелік психиатр дәрігерінің ұсынымы бойынша ДКК шешімі негізінде жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің «Дәрігерлік- консультациялық комиссияның қызметі туралы ережені бекіту туралы» 2015 жылғы 5 мамырдағы № 321 бұйрығының 4-тармағына сәйкес (бұдан әрі - № 321 бұйрық) дәрігерлік-консультациялық комиссия (бұдан әрі – ДКК) медициналық ұйым басшысының бұйрығымен құрылады. ДКК құрамы, мүшелерінің саны (кемінде үш дәрігер), жұмыс тәртібі мен кестесі медициналық ұйым басшысының бұйрығымен бекітіледі. ДКК құрамына төраға, комиссия мүшелері және хатшы кіреді. ДКК аптасына кемінде 1 рет медициналық ұйым басшысы бекітетін жоспар-кестелердің негізінде отырыстарды өткізеді. ДКК жоспардан тыс отырыстары ДКК төрағасының шешімімен өткізіледі (№ 321 бұйрықтың 10-тармағы). № 321 бұйрықтың 11-тармағына сәйкес ДКК емделушіні медициналық тексеруден өткізгеннен, оның медициналық құжаттарын зерттегеннен кейін, клиникалық-диагностикалық тексерулердің нәтижелеріне, өткізілген емдеудің және медициналық оңалтудың нәтижелеріне қарай, еңбек, кәсіп жағдайлары мен сипатын бағалағаннан кейін шешім қабылдайды. ДКК мүшелерінің көпшілігі қолдаған жағдайда ДКК шешімі қабылданған болып саналады. ДКК шешімі ДКК отырысының хаттамасымен рәсімделеді, хаттама медициналық ұйымның атауын, отырысты өткізу күнін, қатысқан ДКК мүшелерінің тізімін, талқыланатын сұрақтардың тізімін, шешім мен оның негізделуін қамтиды (№ 321 бұйрықтың 12-тармағы). ДКК шешімі бастапқы медициналық құжаттамаға енгізіледі, ДКК төрағасы мен мүшелері қол қояды (№ 321 бұйрықтың 13-тармағы).

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. «Денсаулық сақтау саласындағы есептік құжаттаманың нысандарын бекіту туралы» 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығына сәйкес бұрын қолданыста болған 086/е нысаны 075/е нысанына өзгертілді. № 075/е нысанына сәйкес қандай да бір кәсіптік қызметте жағымсыз салдардың алдын алу үшін, тексерілушіде жұмыстарды орындауға қарсы көрсетілімдердің болуын немесе болмауын анықтау үшін қажетті нарколог пен психиатрдың қорытындылары көзделеді. 075/е нысанын алу Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің, «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің талаптары болып табылады.

Психикалық, мінез-құлық бұзылулары (аурулары) бар адамдарды қоспағанда, жиырма бір жасқа толған, әрекетке қабілетті, жыныстық сәйкестендіру бұзылулары бар адамдардың жынысын ауыстыруға құқығы бар – Кодекстің 156-бабы. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің «Психикалық денсаулық саласында медициналық-әлеуметтік көмек көрсетудің кейбір мәселелері туралы» 2020 жылғы 25 қарашадағы № ҚР ДСМ-203/2020 бұйрығымен жынысты ауыстыру тәртібі, жынысын ауыстыруды қалайтын адамдарды медициналық куәландыру жөніндегі комиссия отырыстары, медициналық тексерулердің тізімі және т.б. мәселелер реттелінген.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің «Денсаулық сақтау саласында мемлекеттік қызметтер көрсетудің кейбір мәселелері туралы» 2020 жылғы 18 мамырдағы № ҚР ДСМ-49/2020 бұйрығына сәйкес (бұдан әрі - № 49 бұйрық) «Психиатрия» психикалық денсаулық орталығының мәліметтерін ұсыну» және «Наркология» психикалық денсаулық орталығының мәліметтерін ұсыну» мемлекеттік қызметтерін көрсету қағидалары бекітілді. № 49 бұйрыққа сәйкес мемлекеттік қызметті денсаулық сақтау ұйымдары (бұдан әрі – қызмет беруші) жеке тұлғаларға (бұдан әрі – қызметті алушы) www.egov.kz «электронды үкімет» веб-порталы (бұдан әрі – портал) арқылы көрсетеді. Мемлекеттік қызметті алу үшін қызметті алушы портал арқылы электронды сұраныс жолдайды, онда «жеке кабинетте» қызметті алушыға хабарлама – мемлекеттік қызмет нәтижесін алу күні мен уақыты көрсетілген сұраныстың қабылданғаны туралы есеп жіберіледі, бұл жағдайда қызмет беруші «электронды үкімет» шлюзы арқылы тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден жеке басты куәландыратын құжаттар туралы мәліметтерді алады (№ 49 бұйрықтың 3-тармағы). Сондай-ақ, есепте тұрғаны/тұрмағаны туралы анықтаманы алу үшін eGOV mobile ұялы қосымшасын, «Азаматтарға арналған үкімет» КеАҚ (ХҚКО), www.egov.kz сайтын, Telegram Бот EgovKzBot2, VK – eGov.kz парақшаларын пайдалануға болады.

В соответствии с Кодексом Республики Казахстан «О здоровье народа и системе здравоохранения» от 7 июля 2020 года (далее – Кодекс) применяется понятие: «динамическое наблюдение» — это систематическое наблюдение за состоянием здоровья пациента, а также оказание необходимой медицинской помощи по результатам данного наблюдения. Динамическое наблюдение может устанавливаться за лицом, страдающим хроническим или затяжным психическим и поведенческим расстройством (ППР) с тяжелыми, стойкими, часто обостряющимися болезненными проявлениями (пункт 2, статья 176 Кодекса). Согласно пункту 3 Приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 ноября 2020 года № ҚР ДСМ-203/2020 «О некоторых вопросах оказания медико-социальной помощи в области психического здоровья» (далее – Приказ №203) динамическое наблюдение лиц с ППР осуществляется в целях предупреждения обострений и ухудшения течения хронического ППР. Динамическое наблюдение включает в себя: лечебно-диагностические мероприятия, организацию оказания специальных социальных услуг в области здравоохранения, определение реабилитационного потенциала с разработкой индивидуальной программы реабилитации, профилактику общественно-опасных деяний.

Порядок динамического наблюдения за лицами с ППР, а также прекращения динамического наблюдения за лицами с ППР определен нормами Приказа №203. В соответствии с пунктом 6 Приказа №203 врач психиатрического профиля осуществляет следующие мероприятия: 1) информирует пациента о необходимости осуществления за ним динамического наблюдения, перечне, объемах, периодичности проведения осмотров, лабораторных и инструментальных исследований, сроках наблюдения; 2) в случае письменного согласия лица с ППР о взятии на динамическое наблюдение, за ним устанавливается динамическое наблюдение; 3) в случае отказа лица с ППР или его законного представителя от добровольного взятия на динамическое наблюдение, лицо направляется на заседание врачебно-консультационной комиссии (далее – ВКК), для решения вопроса установления динамического наблюдения без его согласия или его законного представителя. Согласно Приказу №203 снятие с учета и перевод в другую группу динамического наблюдения осуществляется на основании решения ВКК по представлению участкового врача-психиатра, которое гражданин должен пройти по месту жительства.

В соответствии с пунктом 4 приказа Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 5 мая 2015 года № 321 «Об утверждении Положения о деятельности врачебно-консультативной комиссии» (далее – Приказ №321) врачебно-консультативная комиссия (далее –ВКК) создается приказом руководителя медицинской организации. Состав, количество членов (не менее трех врачей), порядок работы и график работы ВКК утверждаются приказом руководителя медицинской организации. В состав ВКК входят председатель, члены комиссии и секретарь. ВКК проводит заседания на основании планов-графиков, утверждаемых руководителем медицинской организации не реже 1 раза в неделю. Внеплановые заседания ВКК проводятся по решению председателя ВКК. (пункт 10, Приказа №321). Согласно пункту 11 Приказа №321 ВКК принимает решение после медицинского осмотра пациента, изучения его медицинских документов, результатов клинико-диагностических обследований, результатов проведенного лечения и медицинской реабилитации, оценки условий и характера труда, профессии. Решение ВКК считается принятым, если его поддержало большинство членов ВКК. Решение ВКК оформляется протоколом заседания ВКК, который содержит наименование медицинской организации, дату проведения заседания, список присутствующих членов ВКК, перечень обсуждаемых вопросов, решение и его обоснование (пункт 12, Приказ №321). Решение ВКК вносится в первичную медицинскую документацию, подписывается председателем и членами ВКК (пункт 13, Приказ №321).

В соответствии с Приказом и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 октября 2020 года № ҚР ДСМ-175/2020 «Об утверждении форм учетной документации в области здравоохранения» раннее действовавшая форма 086/у изменена на форму 075/у. Согласно форме №075/у предусматриваются, в том числе, заключения нарколога и психиатра, которые необходимы для установления наличия или отсутствия у обследуемого противопоказаний для выполнения работ, для того чтобы предупредить негативные последствия в той или иной профессиональной деятельности. Получение формы 075/у является требованиями Трудового кодекса Республики Казахстан, Кодекса Республики Казахстан «О здоровье народа и системе здравоохранения».

Право на смену пола имеют лица с расстройствами половой идентификации, достигшие двадцати одного года, дееспособные, кроме лиц с психическими, поведенческими расстройствами (заболеваниями) – статья 156 Кодекса. Приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан «О некоторых вопросах оказания медико-социальной помощи в области психического здоровья» от 25 ноября 2020 года № ҚР ДСМ-203/2020 регламентирован порядок смены пола, заседаний Комиссии по медицинскому освидетельствованию лиц, желающих провести смену пола, перечень медицинских обследований и другое.

Согласно Приказа Министра здравоохранения Республики Казахстан от 18 мая 2020 года № ҚР ДСМ-49/2020 «О некоторых вопросах оказания государственных услуг в области здравоохранения» (далее – Приказ №49) утверждены правила оказания государственных услуг «Предоставление сведений с Центра психического здоровья «Психиатрия»» и «Предоставление сведений с Центра психического здоровья «Наркология»». В соответствии Приказом №49 государственная услуга оказывается организациями здравоохранения (далее – услугодатель) через веб-портал «электронного правительства» www.egov.kz (далее – портал) физическим лицам (далее – услугополучатель). Для получения государственной услуги услугополучатель через портал подает электронный запрос, где в «личный кабинет» услугополучателю направляется уведомление – отчет о принятии запроса с указанием даты и времени получения результата государственной услуги, при этом сведения о документах, удостоверяющих личность, услугодатель получает из соответствующих государственных информационных систем через шлюз "электронного правительства" (пункт 3, Приказ №49). Также, для получения получения справки о состоянии/несостоянии на учете, можно воспользоваться: мобильным приложением eGOV mobile, НАО «правительство для граждан» (ЦОН), на сайте www.egov.kz, Telegram Бот EgovKzBot2, VK – eGov.kz.